Η Γνωστική (ή Γνωσιακή) Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία είναι μια ψυχολογική θεραπεία η οποία βασίζεται σε επιστημονικές αρχές και για την οποία η έρευνα έχει δείξει ότι είναι αποτελεσματική σε ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων.

Οι ασθενείς (ή οι πελάτες) δουλεύουν μαζί με τον θεραπευτή για να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν τα προβλήματα με βάση τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά. Η θεραπεία συνήθως εστιάζεται στις δυσκολίες του εδώ και τώρα και βασίζεται στην ανάπτυξη μιας κοινής ανάμεσα στον θεραπευτή και τον ασθενή άποψης για τα προβλήματα του ασθενούς. Η διαδικασία αυτή οδηγεί στον καθορισμό των προσωπικών και άμεσων στόχων και στρατηγικών στη θεραπεία, κάτι το οποίο συνεχώς παρακολουθείται και αξιολογείται. Η Γνωστική (ή Γνωσιακή) Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει τόσο ατομικά, όσο και με οικογένειες ή ομάδες. Η θεραπεία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να βοηθήσει τον καθένα, ανεξάρτητα από σωματική ικανότητα, πολιτισμική καταγωγή, φυλή, φύλο ή σεξουαλική προτίμηση.

Οι Γνωστικοί Συμπεριφορικοί Ψυχοθεραπευτές είναι συνήθως επιστήμονες από το χώρο της υγείας, όπως νοσηλευτές, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνικοί λειτουργοί, σύμβουλοι κλπ. Αν και όλες οι Συμπεριφορικές και Γνωστικές Ψυχοθεραπείες μοιράζονται τις παραπάνω αρχές, κάποιοι θεραπευτές μπορεί να αποκαλούν τον εαυτό τους Γνωστικό ή Γνωσιακό (Cognitive) Ψυχοθεραπευτή, Συμπεριφορικό ή Συμπεριφεριολογικό (Behavioural) Ψυχοθεραπευτή, Γνωστικό Συμπεριφορικό (Cognitive Behavioural) Ψυχοθεραπευτή ή Ψυχοθεραπευτή της Λογικο-θυμικής ή Ορθολογικής Συμπεριφορικής Θεραπείας (Rational Emotive Behaviour Therapist). Οι διαφορές αυτές αντανακλούν συχνά την προτίμηση και την εκπαίδευση των θεραπευτών σε συγκεκριμένες τεχνικές που απευθύνονται άμεσα σε προβληματικές σκέψεις, παραδοχές και πεποιθήσεις (Γνωστικός Ψυχοθεραπευτής), μπορεί να απευθύνονται άμεσα στη συμπεριφορά (Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής) ή να χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό τεχνικών που απευθύνονται σε σκέψεις και συμπεριφορές (Γνωστικός Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής ή Ψυχοθεραπευτής της Λογικο-θυμικής ή Ορθολογικής Συμπεριφορικής Θεραπείας). Ανεξάρτητα από τον τίτλο που μπορεί να χρησιμοποιεί κάποιος, η θεραπευτική αυτή προσέγγιση ονομάζεται συνήθως ως Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ). Κοινός στόχος όλων των θεραπευτών είναι να βοηθήσουν τους ασθενείς τους να πετύχουν τις επιθυμητές αλλαγές στον τρόπο που σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται.

Το παράδειγμα που ακολουθεί δείχνει τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να μας επηρεάσουν οι σκέψεις μας, τα συναισθήματα μας και η συμπεριφορά μας.

“Η Μαίρη είχε σχεδόν κοιμηθεί και μέχρι να καταφέρει να σηκώσει το τηλέφωνο, το τηλέφωνο είχε πάψει να χτυπάει. Η Μαίρη υπέφερε τον τελευταίο καιρό από άγχος και κατάθλιψη. Αυτό που ήρθε αμέσως στο μυαλό της ήταν η κόρη της η Ιωάννα, η οποία είχε πρόσφατα μετακομίσει στη Θεσσαλονίκη. Η Μαίρη σκέφθηκε “Κάτι συνέβη στην Ιωάννα. Αυτοί που μου τηλεφώνησαν ήταν από την αστυνομία για να μου πουν ότι η Ιωάννα είχε ένα σοβαρό ατύχημα”. Ένιωσε να σφίγγεται το στομάχι της και η καρδιά της άρχισε να χτυπάει δυνατά στην ιδέα ότι κάτι μπορεί να είχε συμβεί στην Ιωάννα. Οι σκέψεις έτρεχαν ασταμάτητα στο μυαλό της και άρχισε να φοβάται ότι θα τρελαθεί. Τηλεφώνησε πολλές φορές στο σπίτι της Ιωάννας, αλλά δεν πήρε καμία απάντηση. Αυτό επιβεβαίωσε τους φόβους της ότι όντως κάτι κακό είχε συμβεί στην κόρη της. Η Μαίρη ένιωθε τέτοιο πανικό ώστε έμεινε ξάγρυπνη όλη νύχτα παρά το ότι πήρε επιπλέον χάπι. Ένιωθε τρόμο στη σκέψη των όσων θα μπορούσαν να είχαν συμβεί και σκέφθηκε ακόμη και το να αρχίσει να τ τηλεφωνεί στα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης. Τελικά, όταν ξημέρωσε, έμαθε από την Ιωάννα ότι είχε κοιμηθεί σε μια φίλη της και ότι ήταν καλά. Εντούτοις, η Μαίρη εξακολούθησε να αισθάνεται πολύ άσχημα και ανήμπορη να πάει στη δουλειά της”.

Τι συμβαίνει στη γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία;

Στη γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται για:

• να καθορίσουν μια από κοινού κατανόηση των προβλημάτων του ασθενούς
• να αναγνωρίσουν το πώς αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν τις σκέψεις, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα του ασθενούς, καθώς και την καθημερινή του λειτουργικότητα

Με βάση την κατανόηση των ιδιαίτερων προβλημάτων του κάθε ασθενούς, θεραπευτής και θεραπευόμενος θα δουλέψουν μαζί για τον προσδιορισμό των στόχων και θα συμφωνήσουν σε ένα θεραπευτικό πλάνο. Η θεραπεία επικεντρώνεται στο να βοηθηθεί ο ασθενής να ανακαλύψει λύσεις στα προβλήματα του, λύσεις που θα του είναι πολύ πιο χρήσιμες από ότι οι τρόποι με τους οποίους προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα. Μια τέτοια διαδικασία συχνά απαιτεί από τον ασθενή να χρησιμοποιήσει το χρόνο ανάμεσα στις θεραπευτικές συναντήσεις για να δοκιμάσει και να πειραματιστεί με νέες τακτικές και λύσεις.

Η θεραπεία οργανώνεται με βάση έναν προκαθορισμένο αριθμό συναντήσεων. Ο αριθμός των απαραίτητων συναντήσεων μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τη φύση και τη σοβαρότητα των προβλημάτων του κάθε ασθενούς. Κατά κανόνα, οι συναντήσεις είναι εβδομαδιαίες, διαρκούν 50 λεπτά και ο αριθμός τους κυμαίνεται από δέκα έως δεκαπέντε, αν και μπορεί να χρειασθούν πολύ λιγότερες ή πολύ περισσότερες. Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείες, θεραπευτής και θεραπευόμενος συνήθως συμφωνούν σε έναν επιπλέον περιορισμένο αριθμό αραιότερων συναντήσεων έτσι ώστε να διατηρηθεί το καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Σε τι είδους προβλήματα μπορεί να βοηθήσει η ΓΣΨ;

Η αποτελεσματικότητα της γνωστικής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας έχει επιβεβαιωθεί μέσα από πάρα πολλές έρευνες. Έχει έτσι αποδειχθεί πως η ΓΣΨ αποτελεί ένα αποτελεσματικό είδος ψυχοθεραπείας, και ιδιαίτερα στα ακόλουθα:

• Άγχος και επεισόδια πανικού
• Φοβίες (όπως αγοραφοβία ή κοινωνική φοβία)
• Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης
• Κατάθλιψη
• Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική (ή Ιδεοληπτική) Διαταραχή
• Προβλήματα πρόσληψης τροφής (όπως Ψυχογενής Ανορεξία ή Βουλιμία)
• Σεξουαλικά προβλήματα
• Προβλήματα σχέσεων
• Προβλήματα σε παιδιά και εφήβους
• Προβλήματα σωματικής υγείας
• Χρόνιος Πόνος
• Προβλήματα συνηθειών (όπως τα τικς)
• Προβλήματα ελέγχου του θυμού
• Προβλήματα με ουσίες ή αλκοόλ
• Σχιζοφρένεια και άλλες ψυχώσεις
• Προβλήματα σχετιζόμενα με μαθησιακές διαταραχές
• Διπολική (Μανιο-καταθλιπτική) Διαταραχή
• Διαταραχή μετά από Ψυχοτραυματικό Στρες
• Διαταραχές του ύπνου

Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με τη σοβαρότητα ή τη φύση του προβλήματος του κάθε ασθενούς.

Πως θα βρω ένα θεραπευτή που μπορεί να με βοηθήσει με τη χρήση αυτών των θεραπευτικών προσεγγίσεων;

Μπορείτε να βρείτε τους πιστοποιημένους θεραπευτές της Ελληνικής Εταιρείας Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας (Greek Association for Cognitive and Behavioural Psychotherapies) στην ιστοσελίδα μας, ή να βρείτε περισσότερες πληροφορίες γι μέσα από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για τις Συμπεριφορικές και Γνωστικές Θεραπείες (http://www.eabct.com).